مقالات
آشپزخانه سازگار با محیط زیست؛ از ایده تا اجرا
طراحی خانه‌های سبز، پایدار یا سازگار با محیط‌زیست چند سالی است که به یکی از سرفصل‌های مهم معماری ساختمان تبدیل شده است. هشدارهای جدی دستگاه‌های مسئول درزمینۀ محیط‌زیست، در سراسر دنیا موجب شده است که رویکردها در بسیاری از فعالیت‌های ساختمانی به‌سمت حفاظت از محیط‌زیست تغییر کند. از مرحلۀ احداث ساختمان تا طراحی دکوراسیون داخلی آن باید مجموعه‌ای از اقدامات برای رسیدن به اهداف ساختمان پایدار صورت بگیرد. در بحث دکوراسیون داخلی، طراحی آشپزخانۀ سازگار با محیط‌زیست از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است؛ چراکه آشپزخانه قلب هر منزل مسکونی به شمار می‌رود و بیشترین لوازم خانگی در چیدمان آشپزخانه به کار می‌رود.
طراحی آشپزخانۀ پایدار نه‌تنها کار چندان دشوار و هزینه‌بری نیست، بلکه با مجموعه‌ای از اقدامات ساده می‌توان گام‌های بلندی به‌سمت آشپزخانۀ سازگار با محیط‌زیست برداشت. در ادامه نگاهی به اصول طراحی آشپزخانۀ پایدار می‌اندازیم که در هر منزل مسکونی‌ای قابل اجراست. با ما همراه باشید.
منظور از آشپزخانۀ سازگار با محیط‌زیست یا آشپزخانۀ پایدار چیست؟
اهمیت طراحی آشپزخانۀ سازگار با محیط‌زیست از چند جهت قابل بررسی است. نگاهی به فعالیت‌هایی که در آشپزخانه انجام می‌شود، به‌خوبی این مسئله را روشن می‌کند:
– وسایل آشپزخانه بیشترین مصرف انرژی را در هر منزل مسکونی به خود اختصاص می‌دهند.
– بیشترین میزان زباله در خانه‌ها در محیط آشپزخانه تولید می‌شود.
– آشپزخانه کانون تولید حرارت در ساختمان‌های مسکونی به شمار می‌رود.
– بخش قابل توجهی از مصرف آب در ساختمان‌ها مربوط به آشپزخانه است.
نگاهی به چهار نکتۀ فوق نشان می‌دهد که دلیل تمرکز معماران روی مسئلۀ طراحی آشپزخانۀ پایدار چیست. در حالت کلی آشپزخانۀ سازگار با محیط‌زیست ابعاد مختلفی دارد که در ادامه نگاهی به آن‌ها می‌اندازیم.
هرآنچه باید برای داشتن آشپزخانه‌ای سازگار با محیط‌زیست انجام دهید
برای طراحی آشپزخانۀ پایدار باید مجموعه‌ای از اقدامات در هنگام احداث آشپزخانه انجام شود؛ اما درعین‌حال بخش‌هایی نیز هستند که در جریان استفاده از آشپزخانه و انتخاب وسایل آن باید مورد توجه قرار گیرند. در اینجا نگاهی جامع روی هر دو وجه داستان طراحی آشپزخانۀ سازگار با محیط‌زیست می‌اندازیم. مهم‌ترین اقدامات لازم برای دستیابی به آشپزخانۀ پایدار عبارت‌اند از:
از جایگزین‌های مناسب برای ظروف پلاستیکی استفاده کنید
بیشترین میزان مصرف پلاستیک در منازل مسکونی مربوط به آشپزخانه‌هاست؛ از نایلون‌هایی که برای بسته‌بندی مواد غذایی استفاده می‌شود گرفته تا سایر ظروف پلاستیکی که کاربردهای متنوعی در آشپزخانه دارند. برخی از مهم‌ترین جایگزین‌هایی که برای وسایل پلاستیکی مناسب هستند، عبارت‌اند از:
– استفاده از کیسه‌های سازگار با محیط‌زیست و ضد هوا در ابعاد مختلف برای بسته‌بندی مواد غذایی در یخچال و فریزر به‌جای نایلون، نقش مؤثری در کاهش مصرف پلاستیک دارد.
– وسایل کامپوزیتی، شیشه‌ای و سرامیکی جایگزین مناسبی برای وسایل آشپزخانۀ پلاستیکی مانند سبدها، سطل‌ها، وسایل پخت‌وپز و… هستند.
– استفاده از اسفنج‌ها، اسکاچ‌ها و دستمال‌های تولیدشده از الیاف طبیعی که عمر بیشتری از مدل‌های ساخته‌شده با الیاف مصنوعی دارند.
توجه به کاهش مصرف انرژی در طراحی آشپزخانه
کاهش مصرف انرژی در آشپزخانه یکی از اصول طراحی آشپزخانۀ پایدار به شمار می‌رود که باید حتماً مورد توجه قرار بگیرد. در اینجا سه نکتۀ اساسی درزمینۀ کاهش مصرف انرژی در آشپزخانه ذکر می‌کنیم که دو مورد اول ناظر به طراحی و مورد سوم مربوط به انتخاب وسایل آشپزخانه است.
1. تهویۀ طبیعی
کمک به جریان طبیعی هوا در آشپزخانه نقش مهمی در کاهش نیاز به مصرف انرژی برای تهویۀ مکانیکی این محیط دارد. ظرفیت‌های مهمی در آشپزخانه‌ها برای این منظور وجود دارد؛ معمولاً در یک تصمیم هوشمندانه بالکن آپارتمان‌ها را در مجاورت آشپزخانه جانمایی می‌کنند. در علم مکانیک، بالکن‌ها موجب ایجاد فضای فشار مثبت در اطراف ساختمان می‌شوند. منظور از فشار مثبت این است که کمک می‌کند هوای تازه به‌راحتی وارد فضای ساختمان شود؛ درنتیجه، وجود بالکن در مجاورت آشپزخانه به شکل‌گیری جریان طبیعی هوا در این محیط منجرمی‌شود.
2. نور خورشید
تأمین روشنایی مورد نیاز آشپزخانه از طریق نور طبیعی خورشید نیز نقش مهم در کاهش مصرف انرژی دارد. جانمایی پنجره‌ها به‌گونه‌ای که طول آشپزخانه را به‌خوبی پوشش داده و نور خورشید را به‌خوبی در محیط توزیع کنند، اهمیت زیادی در طراحی آشپزخانۀ سازگار با محیط‌زیست دارد.
3. خرید لوازم آشپزخانۀ کم‌مصرف
بسیاری از وسایل آشپزخانه با برق کار می‌کنند. یخچال، فر برقی-گازی، فریزر، هود، فر برقی، ماکروویو و… ازجمله مهم‌ترین وسایل برقی آشپزخانه به شمار می‌روند. در خرید این وسایل حتماً توجه داشته باشید که دارای برچسب انرژی باشند و مصرف برق آن‌ها در کمترین حالت ممکن باشد. به این ترتیب نه‌تنها به کاهش مصرف انرژی کمک می‌کنید، بلکه هزینه‌های جاری ساختمان نیز در بلندمدت کاهش پیدا می‌کند.
توجه به صرفه‌جویی در مصرف آب هنگام خرید و نصب شیرآلات و سینک
صرفه‌جویی در مصرف آب یکی دیگر از مسائل مهم مربوط به آشپزخانۀ پایدار است. در همین راستا نسل جدیدی از سینک‌های ظرف‌شویی طراحی شده است که ترکیبی از سینک و ماشین ظرف‌شویی هستند. این طراحی هوشمندانه نقش مهمی در کاهش مصرف آب و همچنین استفادۀ بهینه از فضای آشپزخانه ایفا می‌کند.
شیرآلات نیز اهمیت بالایی درزمینۀ صرفه‌جویی در مصرف آب دارند. نسل‌های جدید شیرآلات که به‌صورت هوشمند طراحی می‌شوند، موجب مدیریت مصرف آب شده و این مسئله در تحقق اهداف آشپزخانۀ سازگار با محیط‌زیست بسیار مؤثر است.
استفاده از کف‌پوش‌های سازگار با محیط زیست
استفاده از کف‌پوش‌ها در ساختمان‌های امروزی مرسوم شده است. تولیدکنندگان کف‌پوش‌ها در این سال‌ها تلاش کرده‌اند تا با طراحی کف‌پوش‌های سازگار با محیط‌زیست، محصولاتی باکیفیت و درعین‌حال بادوام خلق کنند. برخی از مصالح مهمی که برای تولید کف‌پوش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارت‌اند از:
– چوب درختان بلوط، بامبو و کاج به دلیل ضایعات کم و پایداری فوق‌العاده عالی؛
– استفاده از کف‌پوش‌های بتنی با بافت‌های متنوع در آشپزخانه، سرویس بهداشتی و حمام؛
– لینولئوم که ترکیب روغن بذر کتان طبیعی و برادۀ چوب بوده و کاملاً بهداشتی و ضدلکه است.
– فرش‌های ارگانیک بافته‌شده از الیاف طبیعی؛
– کف‌پوش‌های چوب‌پنبه‌ای که نقش صداگیر را ایفا می‌کنند و راه‌رفتن روی آن‌ها حس نرمی و لطافت خاصی را به انسان منتقل می‌کند.
انتخاب کانترهای تولیدشده با مواد بازیافتی
به‌تازگی کانترهایی از جنس چوب بامبو تولید شده است که در عین زیبایی، سازگاری خوبی با محیط‌زیست دارند و به همین دلیل استفاده از آن‌ها برای دستیابی به آشپزخانۀ پایدار بسیار مناسب است. البته کانترهای دیگری نیز هستند که از مواد بازیافتی برای تولید آن‌ها استفاده می‌شود ولی معمولاً مقاومت آن‌ها در برابر ضربه کم است.
انتخاب کابینت‌های مناسب
کابینت یکی از مهم‌ترین بخش‌ها در طراحی آشپزخانۀ سازگار با محیط‌زیست به شمار می‌رود. در تولید کابینت‌های رایج مورد استفاده در بازار، از مواد نگهدارنده‌ای مانند فرمالدهید و اکریلیک استفاده می‌شود. این مواد شیمیایی معمولاً برای سلامتی انسان مضر هستند. اما در حال حاضر کابینت‌های ارگانیکی نیز هستند که به‌هیچ‌وجه در تولید آن‌ها از مواد شیمیایی استفاده نمی‌شود. انتخاب این کابینت‌ها در طراحی آشپزخانه تصمیم هوشمندانه‌ای در جهت دستیابی به آشپزخانۀ پایدار است.
استفاده از میز و صندلی‌های سبز در چیدمان آشپزخانه
مبلمان سبز موضوع جدیدی است که در عرصۀ تولید مبل، میز و صندلی مطرح شده است. اگر در تولید این وسایل از مواد قابل بازیافت استفاده شود، اصطلاحاًً به آن‌ها مبلمان سبز گفته می‌شود. در تولید این دسته از میز و صندلی‌ها به‌هیچ‌وجه از پلاستیک و مواد شیمیایی استفاده نمی‌شود؛ میزان کربن موجود در آن‌ها کمتر است و همچنین از رنگ‌های طبیعی برای رنگ‌آمیزی آن‌ها استفاده می‌شود. برخی از مهم‌ترین موادی که برای تولید میز و صندلی سبز کاربرد دارند، عبارت‌اند از:
- چوب بامبو؛
- کنف؛
- کائوچو؛
- بوریا یا نی؛
- چوب‌پنبه؛
- الیاف کتان؛
با خرید میز ناهارخوری و صندلی‌های سبز می‌توانید یک گام مهم به سمت آشپزخانه سازگار با محیط زیست بردارید.
پرورش گیاهان آپارتمانی در آشپزخانه
نگهداری از گیاهان آپارتمانی برای ایجاد محیط سالم و دل‌انگیز در طراحی آشپزخانه بسیار مؤثر است. گیاهان می‌توانند محیطی شاد و سرزنده را در آشپزخانه به وجود بیاورند و در تصفیۀ هوا نیز نقش مثبتی ایفا می‌کنند. سعی کنید حتماً متناسب با فضای آشپزخانه، از گیاهان مختلف در چند جا استفاده کنید.
مدیریت زباله‌های تولیدشده
کنترل تولید زباله در آشپزخانه نقش مهمی در دستیابی به آشپزخانۀ پایدار دارد. علاوه بر کنترل تولید زباله، مسئلۀ تفکیک زباله نیز اهمیت زیادی دارد. می‌توانید بخش‌هایی از زباله‌های تر را برای تولید کمپوست مورد نیاز برای پرورش گیاهان آپارتمانی استفاده کنید. به این ترتیب نه‌تنها حجم زباله کاهش پیدا می‌کند، بلکه استفادۀ مفیدی هم از آن‌ها می‌شود.
نظافت آشپزخانه با مواد شویندۀ زیست‌تخریب‌پذیر
عمدۀ مواد شویندۀ موجود در بازار از مواد شیمیایی تشکیل شده‌اند. استفاده از این مواد شوینده در نظافت آشپزخانه علاوه بر تأثیرات منفی روی محیط‌زیست، به آسیب وارد شدن به‌سلامتی افراد نیز منجر می‌شود. شوینده‌های زیست‌تخریب‌پذیر که اخیراً در بازار توزیع شده‌اند، گزینه‌های مناسبی برای نظافت گاز رومیزی، اجاق گاز و سایر وسایل آشپزخانه هستند. در کنار آن‌ها، با ترکیب موادی نظیر سرکۀ سفید، نمک، جوش شیرین و آب‌لیمو می‌توان شوینده‌های طبیعی مناسبی را در منزل تولید کرده و از آن‌ها استفاده کرد.
کلام پایانی
در این مقاله با راهکارهایی برای دستیابی به آشپزخانۀ سازگار با محیط‌زیست آشنا شدیم. در پایان لازم است به یک رویکرد کلی که چیدمان آشپزخانۀ پایدار اهمیت دارد، اشاره کنیم. به‌طورکلی طراحی آشپزخانۀ ساده و مینی‌مالیستی در رسیدن به اهداف آشپزخانۀ پایدار بسیار اثرگذار است. منظور این است که باید سعی کنید از خرید وسایل غیرضروری برای آشپزخانه جلوگیری کنید تا محیطی خلوت، ساده و درعین‌حال سالم داشته باشید. طراحی آشپزخانۀ سازگار با محیط‌زیست، بیشتر از آنکه هزینه‌بر باشد، به حوصله و صبر زیاد شما نیاز دارد. برای دوستی با طبیعت به آشپزخانۀ پایدار فکر کنید.
