مقالات
از اصول طراحی آشپزخانه ارگونومیک چه می‌دانید؟
فارغ از اینکه یک خانه چه مساحتی دارد و در کجا ساخته شده است، داشتن آسایش در محیط آن اهمیت بسیار زیادی دارد. آسایش جنبه‌های مختلفی دارد. در اینجا تمرکز ما روی طراحی خانه مبتنی با رویکرد سلامت افراد و دسترسی آسان به لوازم مختلف است. در این بین اهمیت آشپزخانه به عنوان قلب هر خانه مسکونی بیش از سایر بخش‌هاست. آشپزخانه ارگونومیک سرفصل مهمی است که در اینجا مطرح می‌شود. تا انتهای مقاله با ما همراه باشید تا در این خصوص بیشتر بحث و بررسی کنیم.
آشپزخانه ارگونومیک چیست؟
در ساده‌ترین تعریف، آشپزخانه ارگونومیک جایی است که طراحی بخش‌های مختلف آن سازگار با آسایش و راحتی بدن انسان باشد. تصور کنید که در آشپزخانه برای دسترسی به وسایل گوناگون، مجبور باشید مدام خم شوید یا روی پنجه پا بایستید. در این شرایط بدن شما تحت فشار قرار می‌گیرد که در گذر زمان باعث ایجاد درهای مزمن و آسیب‌های حسمی می‌شود.
شاید یک آشپزخانه با متریال درجه یک و دکوراسیون بی‌نظیر طراحی شود؛ اما اگر اصول ارگونومی در آن رعایت نشود، عملاً نمی‌توان نمره قبولی به آن داد. بنابراین در طراحی آشپزخانه مبتنی بر اصول ارگونومی به دنبال تضمین سلامت جسمانی افراد فعال در آشپزخانه برای طولانی مدت هستیم.
مهم‌ترین اصول طراحی آشپزخانه ارگونومیک
برای طراحی آشپزخانه ارگونومیک باید دو رویکرد اساسی در نظر داشته باشیم که عبارت‌اند از:
- جانمایی لوازم آشپزخانه
- سازگاری لوازم آشپزخانه با اصول ارگونومی
به عبارت دیگر علاوه بر انتخاب موقعیت صحیح برای هر یک از وسایل در آشپزخانه باید به دنبال انتخاب لوازم سازگار با اصول ارگونومی هم باشیم. در همین راستا چند اصل اساسی وجود دارد که در اینجا با هم مرور می‌کنیم.
1. ارتفاع مناسب برای لوازم آشپزخانه
بسیاری از فعالیت‌ها در آشپزخانه از طبخ غذا گرفته تا شستشوی ظروف به صورت ایستاده انجام می‌شود. بنابراین لازم است که ارتفاع وسایل مختلف مانند سینک ظرفشویی، اجاق گاز یا گاز رومیزی مطابق با اصول ارگونومی طراحی شود. در غیر این صورت افراد در زمان استفاده از این وسایل به زحمت می‌افتند. معمولاً توصیه می‌شود که ارتفاع بهینه برای میز کار، سینک ظرفشویی، اجاق گاز یا گاز رومیزی چیزی در حدود 85 تا 95 سانتی متر از کف آشپزخانه است.
البته معیار دقیق‌ترین برای دستیابی به آشپزخانه ارگونومیک از نظر ارتفاع وجود دارد. در این معیار انتخاب وسایل مبتنی بر شرایط قد افراد صورت می‌گیرد. وقتی فرد در حالت ایستاده کنار وسیله مورد نظر قرار می‌گیرد و کف دستش را روی آن قرار می‌دهد، اگر آرنج او با ساعدهایش زاویه 45 درجه تشکیل دهد، در این شرایط ارتفاع آن وسیله مطابق با اصول ارگونومی است.
البته برای اجاق گاز شرایط با میز کار یا کانتر متفاوت است. شما در زمان پخت و پز می‌خواهیم محتویات درون قابلمه‌ها را بدون زحمت مشاهده کنید. بنابراین معمولاً در حد 10 سانتی‌متر می‌توان ارتفاع اجاق گاز را کمتر در نظر گرفت.
2. جانمایی کابینت‌های آشپزخانه
یکی از مهم‌ترین اصول آشپزخانه ارگونومیک، جانمایی کابینت‌ها و لوازم آشپزخانه درون آن‌ها است. به طور کلی کابینت‌ها در آشپزخانه در سه وضعیت مختلف نصب می‌شوند:
- برای دسترسی به آن‌ها نیاز به خم شدن است؛
- در شرایط ایستاده به راحتی می‌توان به آن‌ها دسترسی داشت؛
- برای دسترسی به آن‌ها باید روی پنجه پا بایستید.
رعایت اصول ارگونومی در خصوص کابینت‌ها با توجه به فضای کمی که در بسیاری از آشپزخانه‌ها وجود دارد، کمی دشوار است. با این وجود باید لوازم آشپزخانه را به سه دسته کلی تقسیم کنید؛ دسته اول وسایلی هستند که روزانه به طور دائمی با آن‌ها سر و کار دارید. این وسایل باید در کابینت‌هایی جانمایی شوند که بدون نیاز به خم شدن یا کشیدن بدن بتوان به آن‌ها دسترسی داشت.
دسته دوم وسایل سنگین هستند. این دسته از از وسایل را باید در کابینت‌های نزدیک به سطح زمین قرار دهید؛ چرا که از نظر اصول ارگونومی برداشتن اجسام سنگین از ارتفاع کمتر فشار محدودتری را به کمر وارد می‌کند. دسته سوم وسایل سبک هستند که می‌توانید آن‌ها را در کابینت‌های نزدیک به سقف آشپزخانه قرار دهید.
3. جانمایی فر، مایکروویو و ماشین ظرفشویی در آشپزخانه
در ادامه بحث اصول آشپزخانه ارگونومی نوبت به جانمایی برخی از وسایل مانند فر برقی، ماشین ظرفشویی و مایکروویو می‌رسد. بر خلاف ماشین لباسشویی که باید حتماً روی سطح زمین قرار بگیرد، این سه وسیله را می‌توان در موقعیت‌های مختلفی در آشپزخانه جانمایی کرد. از نظر اصول ارگونومی بهترین ارتفاع برای نصب این وسایل هم تراز را قفسه سینه انسان با قد معمولی است. به این ترتیب برای دسترسی به آن‌ها به هیچ عنوان فشار زیادی به بدن وارد نمی‌شود.
4. مثلث کار در آشپزخانه
وسایلی که بیش از سایر لوازم در آشپزخانه مورد استفاده قرار می‌گیرند، چه نام دارند؟ احتمالاً شما هم با ما هم نظر هستید که در طول شبانه‌روزی بیش از هر وسیله‌ای با یخچال، اجاق گاز و سینک ظرفشویی سروکار داریم. مطابق اصول لوازم آشپزخانه ارگونومیک، توصیه می‌شود که این سه وسیله به صورت مثلثی در آشپزخانه جانمایی شوند. به تصویر زیر دقت کنید.
در این تصویر سینک ظرفشویی، گاز رومیزی و یخچال به ترتیب سه رأس یک مثلث را تشکیل می‌دهند. این مدل جانمایی وسایل باعث می‌شود که جابجایی افراد در محیط آشپزخانه در بهینه‌ترین حالت ممکن صورت بگیرد. از طرفی باید فاصله بین قاعده تا رأس این مثلث باید بین 105 تا 120 سانتی‌متر باشد تا افراد آزادی عملی مناسبی داشته باشند.
5. نورپردازی از اصول مهم آشپزخانه ارگونومیک
بسیاری از ما نورپردازی در آشپزخانه را صرفاً از منظر دکوراسیون نگاه می‌کنیم. این در حالی است که نورپردازی جایگاه ویژه‌ای در طراحی آشپزخانه ارگونومیک دارد. یک اصل ساده از نظر ارگونومی برای نورپردازی در هر محیطی وجود دارد؛ به طور کلی نورپردازی باید به گونه‌ای انجام شود که کمترین سایه در محیط ایجاد شود. این اصل مهم در آشپزخانه‌ها نیز باید رعایت شود.
6. شخصی‌سازی محیط آشپزخانه
وقتی صحبت از لوازم آشپزخانه ارگونومیک به میان می‌آید، موضوع از هر فرد به فرد دیگر متفاوت است. اینکه فردی چپ دست یا راست دست باشد، در جانمایی وسایل باید لحاظ شود. همچنین در صورتی که افراد معلول در خانه شما حضور دارند، باید محدودیت‌های آن‌ها در تنظیم ارتفاع وسایل آشپزخانه در نظر گرفته شود. بنابراین حتماً لازم است که موضوع شخصی سازی آشپزخانه را از منظر اصول ارگونومیک جدی بگیرید.
کلام پایانی
در این مقاله به اصول طراحی آشپزخانه ارگونومیک پرداختیم. باید به خاطر داشته باشید که بسیاری از مشکلات جسمانی که به مرور زمان برای ما ایجاد می‌شود، ناشی از بی‌توجهی به اصول ارگونومیک در انتخاب و استفاده از وسایل مختلف است. سعی کنید سازگاری آشپزخانه با سلامت جسمانی خود را بر هر فاکتور دیگری ارجح بدانید. به این ترتیب شاهد خواهید بود که با انجام کارهای منزل خیلی کمتر احساس خستگی خواهید کرد.
